oko za oko, ząb za ząb

Mateusz M. Lemberg, Zasługa nocy

Dwadzieścia dni spędzonych z komisarzem stołecznej policji Witczakiem i jego zespołem. Zespół to przede wszystkim sam Witczak oraz Tymański i Cyna. Jest jeszcze Młody i Zakrzewski, ale odgrywają role drugoplanowe. Dwadzieścia dni, czyli dwadzieścia rozdziałów to czas, w którym poznajemy bardzo dobrze głównych bohaterów, obserwujemy ich postępy w sprawie tajemniczego morderstwa, jesteśmy świadkami afery policyjnej i jej tragicznego finału, zagłębiamy się w świat mafii i pedofilii. To także czas, w którym narrator oprowadza nas po Warszawie i … Bydgoszczy. Główna akcja rozgrywa się jednak w Warszawie i jej okolicach. Autor z taką dokładnością opracował miejsca akcji, że czytelnik, który zna naszą stolicę bez trudu zlokalizuje wszystkie opisane w książce miejsca. Czytając ją wędrowałam razem z bohaterami na Koszykową, Oczki, Sobieskiego, Mazowiecką, Wołoską, Sadybę, Tarchomin, Powązki, Dworzec Centralny …

Koszykowa … to miejsce, w którym dokonano pierwszego morderstwa. Sprawa okazała się nie tak prosta. To nie było zwykłe miejsce zbrodni i zwykły trup. Morderca musiał zadać sobie wiele trudu, aby w opuszczonej kamienicy uwięzić młodego (raczej) mężczyznę, podać mu leki zwiotczające i przyciągnąć niezliczoną ilość wron, które zajęły się resztą. W momencie, kiedy znaleziono ofiarę miała wydziobaną przez ptaki twarz w takim stopniu, że identyfikacja była już niemożliwa. Lemberg od samego początku trzyma nas w napięciu. Wizyta na Koszykowej to początek drogi, którą podążył morderca. Aby ukarać wszystkich winnych musi wymierzyć sprawiedliwość jeszcze dwa razy. Tym razem na celowniku Wiman i Schmidt. Morderca działał w myśl zasady oko za oko, ząb za ząb. Śmierć za śmierć. Pojawia się pytanie, czy mamy takie prawo i pozwolenie na dokonywanie samosądów i odbieranie komuś życia. Nawet, jeżeli wcześniej …

Zagadka kryminalna to doskonałe tło dla zeprezentowania głównych bohaterów. Mam wrażenie, że to oni są w tej książce najważniejsi.

Witczak (Zero) – czterdziestotrzylatek, który skrzętnie skrywa przed wszystkimi swoje życie prywatne. Jego najbliżsi współpracownicy wiedzieli tylko tyle, że tego zapalonego jazzmana mogą znaleźć w Tygmoncie. Jam session były jedynymi chwilami w życiu komisarza, podczas których był sobą i był szczęśliwy. Wszyscy byli przekonani, że był samotny, że z nikim nie dzielił życia, aż tu nagle … Tak naprawdę Witczak nie mieszkał sam. Mieszkanie dzielił z Małgorzatą, z którą łączyła go dziwna i toksyczna relacja. Może gdyby kiedyś nie postanowił wyciągnąć do niej pomocnej dłoni dziś tworzyłby normalny, dobry związek z inną kobietą.

Tymański (Hif) – młodszy od Witczaka, wdowiec, ojciec, rozwodnik, kochanek. Życie go nie oszczędzało. Pierwszą żonę stracił w tragicznym wypadku samochodowym, z drugą nie potrafił stworzyć udanego małżeństwa i rozwiódł się. Rozstanie z pierwszą żoną ograbiło go z miłości, z drugą – z pieniędzy. Całe szczęście spotkał na swojej drodze Agatę z którą prowadził udane i całkiem dostatnie życie.

Cynowska (Cyna) – mężczyzna uwięziony w ciele kobiety. W swoich związkach z innymi kobietami to ona przejmowała rolę faceta. Niepogodzona ze swoim ciałem kochała kobiety, nienawidziła mężczyzn. Tym bardziej po tym, jak na własną rękę postanowiła rozprawić się z szajką wywożącą młode dziewczyny do domów publicznych w Niemczech. Przeżyła ogromne rozczarowanie i zawód, gdy po kilku latach znalazła się w tej samej piwnicy, w tym samym domu, więziona przez tych samych ludzi. A przecież wszyscy powinni siedzieć z wieloletnimi wyrokami.

W książce dzieje się wiele. Z pozoru niepowiązane ze sobą historie tworzą jedną, spójną, logiczną całość. W tym miejscu należy podkreślić, że autor zastosował niebanalne zakończenie. Zaniechał chronologii przedstawianych wydarzeń. Po dniu siedemnastym opisał zdarzenia dnia dwudziestego, dopiero później cofamy się do tego, co nastąpiło w dniu osiemnastym i dziewiętnastym. Dzięki temu zabiegowi na samym końcu Lemberg ponownie zintensyfikował nasze emocje. Odetchnęłam z ulgą, gdy okazało się, że spotkanie pożegnalne w Tygmoncie na cześć Witczaka to nie stypa. To tylko chwilowe rozstanie.

Książka na tyle przypadła mi do gustu, że z pewnością sięgnę po kolejne pozycje Lemberga. Jednak muszę napisać o tym, co mnie niemiłosiernie irytowało podczas lektury. Rozstrajało mnie to, że Cyna czasem mówiła wspak. Do mnie ten zabieg literacki (jeśli mogę tu użyć takiego określenia) kompletnie nie przemawia. Przy jej wypowiedziach zapisywanych wspak nie drażniły mnie nawet nieliczne, ale jednak literówki.

Wydawnictwo Prószyński i S-ka (Warszawa, 2014)