I wszystko byłoby jasne, gdyby ...

Michael Dobbs, Szpieg w Jałcie

Za główny wątek tej powieści posłużył autorowi fakt historyczny, jakim była konferencja w Jałcie. Dobbs próbuje odtworzyć w swojej książce atmosferę tych ośmiu dni, które przywódcy Wielkiej Trójki (Churchill, Roosevelt i Stalin) spędzili na Krymie w lutym 1945 roku. Znajdziemy w niej trochę historii i trochę fikcji.

Pierwszym co rzuca się w oczy czytając tę książkę to brak obiektywizmu ze strony autora. Widać, że dla Dobbs’a jedynym bohaterem i jedynym naprawdę wielkim politykiem z całej trójki jest wyłącznie Churchill. Autor nie tylko nie ukrywa swojej przychylności dla Winstona Churchilla, ale wręcz podkreśla tak często jak to możliwe jego osamotnienie w walce chociażby o Polskę. Od Stalina chyba nikt nie oczekuje zbyt wiele, co mnie nie dziwi. Przecież to zbrodniarz, z którym prowadzono rozmowy tylko dlatego, że alianci potrzebowali jego żołnierzy. Ale Roosevelt? Ten wielki prezydent potężnego mocarstwa jakim są Stany Zjednoczone? Jak mógł okazać się tak słabym w negocjacjach ze Stalinem? Jak mógł omawiać z nim jakiekolwiek kwestie poza plecami Churchilla? Od czasu do czasu autor łagodził jednak swoje opinie na temat polityki Roosevelta zrzucając wszystko na jego chorobę, by znów zadawać sobie to samo pytanie. Jak mógł? Przecież gdyby trzymał stronę Churchilla świat po wojnie byłby zupełnie inny. Albo choć Polska była w zupełnie innej sytuacji …

W książce sporo intryg i wątków przedstawiających kulisy wielkiej polityki. Każdy chciał ugrać coś dla siebie. Każdy godził się na pewne kompromisy, aby w zamian za jedne ustępstwa otrzymywać swobodę działania w innych kwestiach.

Książka mówi głównie o przebiegu konferencji jałtańskiej, ale autor sporo miejsca poświęcił Polsce. Wplótł tematy polskie dzięki fikcyjnemu bohaterowi, Marianowi Nowakowi, którego wojenne zawirowania rzuciły na Krym. Opisując jego perypetie Dobbs mówi o zbrodni katyńskiej, o polskiej partyzantce, o kampanii wrześniowej, o losach polskiego narodu pod okupacją niemiecką, o równie ciężkim losie Polaków, gdy czerwonoarmiści przepędzili złych hitlerowców, ale sami nie wykazywali się większą humanitarnością. W niektórych kwestiach byli nawet gorsi, niż Niemcy …

Czytając tę książkę cały czas czekałam, aż pojawi się ten tytułowy szpieg. Wraz z wprowadzeniem do gry Mariana Nowaka pomyślałam, że teraz zacznie się prawdziwa iście szpiegowska intryga. Nic z tego! Później pomyślałam, że może tytuł sugeruje, że tam każdy był szpiegiem … Ale szpiegowskiej afery i tak nie znalazłam. W końcu zerknęłam na oryginalny tytuł powieści. Churchill’s Triumph. I wszystko byłoby jasne, gdyby Churchill faktycznie na tej konferencji odniósł zwycięstwo …

Niemniej książkę warto przeczytać. Choćby dlatego, aby zmotywowała nas do odświeżenia sobie pewnych faktów historycznych. Wszak konferencja jałtańska zadecydowała o powojennym porządku nie tylko w Europie.